Dzisiaj przedstawię Wam moją subiektywną listę programatorów negatywnych, czyli słów zabronionych, oraz propozycję zastępników dla tych słów. Dzięki temu Wasze wypowiedzi nie będą generować oporu w sytuacjach konfliktowych, a nastawią odbiorców pozytywnie.
Czym są programatory negatywne?
Na początek trochę teorii. Programatory negatywne są to słowa, których używamy co dzień, a które na poziomie podświadomości powodują opór u odbiorców. Opór ten dotyczy naszego komunikatu oraz nas samych. Rodzą się negatywne emocje, które mogą jeszcze bardziej podsycać konflikt.
Lista programatorów negatywnych
1. Musisz
Tu jeden z najsilniejszych programatorów negatywnych - musisz. Człowiekowi, który słyszy, że coś musi, od razu świta w głowie myśl: "Ja nic nie muszę!". Jakiego słowa użyć w zamian? "Proszę".
NIE: Musisz przenieść te dane do pliku.
TAK: Proszę, przenieś te dane do pliku.
Komunikat jest ten sam pod względem merytorycznym, ale prośba jest odbierana o wiele lepiej, niż rozkaz. Są oczywiście sytuacje, w których konieczne jest zaakcentowanie wagi zadania. Wtedy warto użyć słów takich jak: należy/trzeba/sytuacja wymaga.
2. Wydatek/wyższy koszt
Kolejne silne programatory negatywne są związane z wydawaniem pieniędzy w firmie. Wydatki oznaczają, że w budżecie zostanie nam mniej pieniędzy, prawda? Jak przekonać przełożonych, o tym, że warto wydać pieniądze na nowy projekt? Programatory pozytywne to w tym przypadku dwa słowa: inwestycja oraz wartość.
Inwestycja sugeruje, że wydatek się zwróci. Wartość sugeruje, że wydatek jest wart swoich pieniędzy.
W omawianym przypadku mamy też wyrażenia obojętne. Jeśli okaże się, że wydatek, który planujecie jest zbyt mały, by szumnie nazwać go inwestycją, można powiedzieć o nim "opłata". Opłata sugeruje, że wydamy niewiele pieniędzy.
3. Dlaczego?
"Dlaczego się spóźniłeś?", "Dlaczego raport zawiera błędy?". Pytanie "dlaczego" jest odbierane jako atak. Odbiorca czuje, że musi się tłumaczyć i stawia opór. Konflikt mamy właściwie gotowy. Żeby zrozumieć, jak bardzo negatywną moc ma to pytanie, warto cofnąć się do dzieciństwa, kiedy mama pytała, dlaczego nie posprzątałeś pokoju. Ona przecież nie pytała o powody - wcale nie chciała usłyszeć, że Ci się nie chciało. Ona w ten sposób dawała naganę i kazała Ci zacząć sprzątać.
W pracy jest podobnie. Odbiorca słyszy "dlaczego?", wiec czuje się zaatakowany i próbuje się tłumaczyć. Jak zastąpić to słowo, jeśli np. raport rzeczywiście zawiera błędy? Słowami: "Co się stało?" - zwróć uwagę na różnicę.
4. Nie/Nie mogę/Nie ma opcji/Nie dam rady
Kolejny programator negatywny to odmowa na prośbę czy propozycję. Odmawiać musimy często - podwyżki, urlopu, awansu. Zachęcam do tego, żeby chociaż na samym początku rozmowy zamienić "nie", na "tak". Przykład:
NIE: Nie możesz wziąć urlopu w lipcu.
TAK: Ponieważ Kasia bierze urlop w lipcu, proponuję Ci sierpień albo czerwiec/Gdybyś poprosił tydzień temu, to mogłabym udzielić urlopu w lipcu, ale lipiec już zajęła Kasia.
5. Niestety
Używamy często programatora negatywnego "niestety", kiedy chcemy przekazać złe wieści, chcemy powiedzieć, że nam przykro. Wydaje się nam, że ten programator ma pozwoli złagodzić negatywny przekaz, ale jest na odwrót. Bo co właściwie znaczy "niestety"? Nic. Oprócz tego, że sygnalizuje odbiorcy to, że zaraz usłyszy złą wiadomość. A przecież to, co wydaje się negatywne jednej osobie, dla drugiej może być całkiem pozytywne.
Kiedy mówisz komuś: "Niestety, trzeba poczekać miesiąc", sugerujesz, że czas oczekiwania jest problemem. A może dla niej wcale nim nie jest? Nie zastępuj go niczym. Po prostu unikaj.
6. Tak, ale...
Używanie zwrotu "tak, ale..." przekreśla wszystko, co zostało powiedziane wcześniej. Odbiorca nie słucha dalej, tylko szuka kolejnych argumentów. Jeśli pracownik pyta, czy jesteś zadowolony z jego pracy, a Ty odpowiadasz: "Tak, ale za dużo skupiasz się na detalach", to on słyszy: "Nie jestem zadowolony". Unikanie "tak, ale" jest łatwe. Po prostu ucinaj zdanie, a uwagi dodawaj później.
NIE: Tak, ale za dużo skupiasz się na detalach
TAK: Tak. Jeszcze tylko mniej skupiaj się na detalach
7. Mylisz się/Nie masz racji
Jeśli nie chcesz konfliktu, nie odbieraj twarzy swojemu rozmówcy i nie mów mu wprost, że nie ma racji. Oczywiście - on może nie mieć racji. Dobrze jednak, jeśli sam to zrozumie.
NIE: Nie masz racji.
TAK: Być może nieprecyzyjnie się wyraziłem, spójrz na to z innej strony...
8. Zagrożenie, niebezpieczeństwo, ryzyko
Jeśli chcesz przekonać kogoś do swojego pomysłu, nie używaj tych słów! Każde nowe rozwiązanie niesie jakieś ryzyko i nie chodzi o to, żeby je ukrywać. W pracy czyhają na nas zagrożenia i też nie powinniśmy ich ukrywać. Chodzi tylko sposób przekazu. Zobacz na przykład:
NIE: Szefie, jest ryzyko, że nie dowiozę projektu na czas.
TAK: Szefie, mogę nie zdążyć z tym projektem.
Jeśli interesuje Cię ten temat i chcesz usłyszeć więcej przykładów na temat negatywnych programatorów, zapraszam na Spotify, Apple Podcasts oraz Google Podcasts do wysłuchania najnowszego odcinka Szkoły Menedżerów.
