Syndrom oszusta – czy dotyczy też Ciebie?

Syndrom oszusta (imposter syndrome) - zjawisko psychologiczne, które polega na podważaniu swoich własnych osiągnięć, kompetencji i słabej wiary w samego siebie. Osoby z syndromem oszusta uważają, że wszystko, co mają, to efekt zbiegu okoliczności i już niedługo na pewno całe otoczenie się o tym dowie. Znacie to uczucie? Prawdopodobnie tak, ponieważ według badań dotyczy ono aż 70% ludzi, bez względu na stanowisko. Dlatego dzisiaj przeczytasz o tym co nakręca syndrom oszusta.

Objawy syndromu oszusta

Syndrom oszusta dotyczy ludzi o różnych osiągnięciach, na różnych szczeblach kariery, nawet tych znanych i podziwianych na całym świecie. Ludzie, którzy na niego cierpią, uważają, że nie są wcale wystarczająco dobre w tym co robią, nawet jeśli obiektywnie nic na to nie wskazuje. Nie przekonuje ich podziw innych, własne stopnie naukowe, otrzymane nagrody, uwielbienie fanów. Nie umieją cieszyć się z odnoszonych sukcesów, ponieważ uważają, że są one tylko zbiegiem okoliczności, szczęśliwym trafem. Po prostu: mają poczucie bycia oszustem. Istnieją trzy podstawowe przejawy syndromu oszusta: perfekcjonista, ekspert i superman.

Perfekcjonizm i zniekształcenia poznawcze

Początek to perfekcjonizm - stawianie sobie samemu nierealistycznych wymagań, przez co obniża się wiara we własne kompetencje i możliwości. Temu etapowi towarzyszą liczne zniekształcenia poznawcze, które trzeba na bieżąco rozpoznawać i zwalczać:

1. Polaryzacja - wszystko albo nic. Albo jestem ekspertem, albo jestem beznadziejny. Znam język obcy jak native, albo w ogóle go nie znam.
2. Filtracja - skupianie się na pojedynczych, negatywnych szczegółach. Jeden błąd podczas dobrego wystąpienia sprawia, że całe wystąpienie zostaje uznane za nieudane.
3. Ignorowanie pozytywów, czyli ignorowanie wszystkich własnych osiągnięć i kompetencji. Nie liczą się doświadczenie zawodowe, ciężka praca, wykształcenie, awans, nic nie poprawia wizerunku samego siebie.
4. Etykietowanie - wyciąganie wniosków na podstawie pojedynczych błędów - jeden przegrany konkurs czy jeden niezdany egzamin przytłaczają wszelkie sukcesy zawodowe i naukowe.
5. Przeżuwanie - obsesyjny powrót myślami do przeszłości, wspominanie porażek, rozmyślanie, które tylko wzmaga poczucie niekompetencji.

Ekspert, czyli "muszę wiedzieć wszystko"

Nie ma ludzi wiedzących wszystko. Współczesna wiedza jest tak rozległa, że nawet najlepsi z najlepszych, nobliści i profesorowie Ivy League specjalizują się w danej dziedzinie w zawężonym stopniu. Tymczasem syndrom oszusta na tym poziomie każe nam - zwłaszcza kobietom - wiedzieć wszystko. A ponieważ nie wiemy wszystkiego, boimy się odezwać na jakiś temat, bo przecież wiemy za mało, bo trzeba jeszcze przeczytać dodatkową książkę czy artykuł. Dlatego wiele osób zmagających się z syndromem oszusta boi się np. odzywać na spotkaniach.

Na tym poziomie wpadamy w pułapkę myślową, według której całe otoczenie nieustannie nas ocenia, a koleżanka, która ziewa podczas naszego wystąpienia na pewno okazuje nam lekceważenie.

Supermen, czyli "ja sam"

Supermen jest najwyższą formą, jaką może osiągnąć osoba z syndromem oszusta. Nie tylko chce być we wszystkim najlepsza, ale we wszystkim chce dawać sobie radę samodzielnie. Proszenie o radę lub pomoc jest dla niej oznaką słabości i braku kompetencji. Jakie pułapki myślowe czekają na supermena?

1. Imperatywy - w głowie supermena często pojawiają się takie słowa, jak: "powinienem", "muszę". Prowadzi to do frustracji, wiecznego niezadowolenia ze swojej pracy.
2. Personalizacja - poczucie odpowiedzialności za rzeczy, na które nie masz wpływu.

Syndrom oszusta nie pomaga w osiągnięciu sukcesu. Nieustanne doszukiwanie się wad i niedociągnięć demotywuje zamiast motywować. Na szczęście da się go pokonać i o tym, jak to zrobić, opowiadam w 56. odcinku Szkoły Menedżerów na Spotify, Apple Podcasts oraz Google Podcasts.